John Rawls : Diferéncia entre lei versions

Rawls elabòra sa teoria dins un periòde marcat per la [[guèrraGuèrra de Vietnam]] e la luta pels dreches civils, quand los [[Estats Units d'America]] èran traversattraversats parper de prigonds movements culturals e socials. Axat sus de nocions d'[[etica]] e de [[Justícia]], son òbra torna amb una tradicion [[contractualisme|contractualista]] daissada, e prolonguèt la [[liberalisme|reflexion liberala]] en cercant a nosar racionalament libertat individuala e solidaritat sociala. Sa pensada es fòrça comentada e criticada dins lelo mondemond anglosaxon.

John Borden (Bordley) Rawls es d'una familha aisida de [[Baltimore]], [[Maryland]]. E es lo segond dels cinc enfants de [[William Lee Rawls]] e d'[[Anna Abell Stump]]. Dintra en [[1939]] a l'[[universitatUniversitat de Princeton]], que comencèt a s'interessar a la filosofia, mas foguèt apelat a servir dins l'armada americana dins lo Pacific e en Nòva Guinèa pendent la [[Segonda Guèrra Mondiala]]. Al [[Japon]], foguèt testimòni dels ravatges provocats parper la [[Arma nucleara|bomba]] a [[Hiroshima]]. Aprèp aquela experiéncia, renoncièt a venir oficièr e daissèt l'armada. Tornèt a Princeton en [[1946]] e acabèt son doctorat de filosofia morala en [[1949]], e i ensenhèt fins a [[1952]], a partir de que foguèt influenciat per las idèas del teorician de la politica [[Liberalisme|liberala]] e istorian de las idèas [[Isaiah Berlin]], de l'[[universitatUniversitat d'Oxford]]. Se maridèt lo meteis an amb Margaret Fox, diplomada de l'universitatUniversitat de Brown. Passèron lor primièr estiu ensemensems a partejar un interésinterès comun, aquel d'indexar los libres, repertorièron lo vocabulari de [[Friedrich Nietzsche|Nietzsche]], per un de sos libres; Rawls creèt el meteis l'indèx de son libre: ''Teoria de la Justícia''. Aprèp Oxford, tornèt als [[Estats Units d'America]], comencèt aper èsser assistent puèi professor associat à l'[[Universitat Cornell]]. Ensenhèt enseguidaapuèi al [[Massachusetts Institute of Technology]] (MIT). En [[1964]], venguèt professor a [[Universitat de Harvard|Harvard]], e i demorèt pendent gaireben quaranta ans.

Dempuèi [[1995]], patiguèt de crisis cardiacas, çò que penalisètpenalizèt son trabalh d'escritura. Pasmens, acabèt son libre ''The Law of Peoples'' (La lei dels pòbles), dins que cerquèt a espandre sas analisis a la Justícia internacionala.

Segon John Rawls, cada individu tend conscientament optar per de decisions collectivas que maximisanmaximizan l’interésl’interès general. L’''homo oeconomicus'' singular e egoïsta a pas vertadièrament sa plaça per Rawls, en efèit considèra l'òme coma un èsser se realizant personalament tot en pensant a l'interésinterès collectiu. D'aquel biais, l'argumentacion teorica rawlsiana divergís del concèpt de la "[[man invisibla]]" de [[Adam Smith|Smith]], per quinqui aquela tòca collectiva èra naturala.

Pasmens, per Rawls, dins la morala utilitarista, una accion pòt èsser considerada coma « bona » se, e sonque se, permet d'aumentar « lo mai grand bonaür pel mai grand nombre » e aquò quitaquitament al pretz del sacrifici del ben èsser de qualqu'qualques uns.

Abans de venir lo celèbre teorician d'una concepcion deontologica que de la Justícia, Rawls foguèt fòrça marcat per l'utilitarisme qu'es, dins lo monde angloamerican, la doctrina morala que se referís mai sovent. Dins son article ''Two concepts of rule'' (Dos concèpteconcèptes de règla), defend una version originala d'un « utilitarisme de la règla ».

Selon [[Francisco Vergara]], Rawls - fòrça influenciat pel vocabulari e de formas de rasonament èissidaeissida de las teorias economicas neoclassicas - auriá pas vertadièrament entedit l'[[utilitarisme]]<ref>{{es}}El utilitarismo segun John Rawls ( L'utilitarisme segon John Rawls ) ''El gran error de John Rawls : una concepción errónea del utilitarismo.'' ( La granda errirerror de John Rawls : una concepcion erronèa de l'utilitarisme )

Universitat de Barcelona, 2002</ref>, a la teoria que Rawls criticariá maipus tard jol nom d'''utilitarisme'' deuriá jamai èsser nomenada atal perque los autors utilitaristas jamai empleguèron l’argument del sacrifici<ref>[[Jean-Pierre Dupuy]] dins {{fr}}''Libéralisme et justice sociale. Le sacrifice et l’envie'' (Liberalisme e Justícia sociala), Paris, Calmann-Lévy, 1992 ; Hachette Littératures, « Pluriel », 1997. Cf. subretot lo capítol IV : « John Rawls, l’utilitarisme et la question du sacrifice », (John Rawls, l’utilitarisme e la question del sacrifici) p. 107-160.</ref>.

{{cita|''La Justícia es la primièra vertut de las institucions socialas coma la vertat es aquela dels sistèmas de pensada''}}<ref>''[[Teoria de la Justícia]]'', I, §1</ref> . En comparant explicitament lo principe essencial de la pensada especulativa a aquel del politic, Rawls bastiguèt una teoria politica fondada sud la cercacèrca de règlas de Justícia. CercaCèrca ede rendre compatible lo mai naut nivèl de libertat amb la realizacion d'una egalitat efectiva de las escasenças. [[Alexis de Tocqueville]] aviá ja soslinhat las tensions que podavanpodián naissernàisser aquel doblet (libertat/egalitat)<ref>Alexis de Tocqueville, De la democracia en America</ref>.

Atal fa de la Justícia lo principi del politic, coma la vertat es la clau de vòlta dels sistèmas de pensada. La cercaèerca de la Justícia constituís doncas per el un axiòma absoludament inevitable. En efèit, coma seriá impossible d'especular racionnalament sens aver coma postulat fondamental lo principi de veritat, la Justícia deuriá èsser tanben a la basa de tota reflexion politica, precedantprecedissent tota decision: {{cita|''essent las vertuts primièras del comportament uman, la Justícia e la veritat sofrisson de cap de compromís.''}}<ref>Ibid.</ref> <br/>

En consequéncia, poirèmpoirem transformar nòstras concepcions de la Justícia sens borrolar tota l'estructura del sistèma politicosocial.

Sa teoria de la Justícia es bastida a partir d'une [[experiéncia de pensada]] segon que l'ignorància de nòstra situacion reala, a l'encòp biologica e sociala, seriá la condicion ''sine qua non'' d'una neutralitat necessarinecessària a l'adopcion de règlas equitablas (''fair''), per l'organizacion de las estructuras de basa de la societat. Jos aquel ''vel d'ignorància'', un consensus sortiriá per adoptar dos principis racionalament applicadasaplicats segon un òrdre de prioritat (lo principi n°1 prima sul n°2.1 qu'el meteis prima sul n°2.2). En 1993, dins ''Liberalisme Politic'' (p347), Rawls enoncièt atal sos dos primièrs principis de Justícia:

## Devon en primièr èsser ligadas a de fonccionsfoncions e a de posicions dubèrtas a totes, dins de condicions de justa egalitat de las escasenças.

Aprèp la publicacion de son obratge ''[[Teoria de la Justícia]]'', Rawls venguèt lèu una lectura imencablaindefugibla dins l'ensenhament de la filosofia morala, sociala e politica.

Lo segonsegond principi es ligat a l'''egalitat de las escasenças'': aquela deu permetre a totes, a capacitats egalas, un meteis accès a las divèrsas fonccionsfoncions de la societat. Rawls se limita pas a la vision liberala de l'egalitat: se es pas ''juste'' de naissernàisser dins tala o mai categoria sociala, es nimai ''juste'' d'èsser nascut amb un flac quocient intellectual o amb de capacitats fisicas desfavorablas (malautiás, invaliditat...). Cal doncas pas sonque prendre en compte los factors ''socials'', mas tanben los factors ''naturals''.

Las inegalitats pòdon èsser justificadas pas que se los membres mai desavantatjats de la societat ne prenon eles meteisses un maipus grand avantatge. Una persona engenhosa auráaurà doncas drech legitimament als revegutsrevenguts mai naut que li « val » son engenh se l'ensem de la collectivitat ne profita tanben; e en particular que las mens astradas prenon partit indirectament de la dinamica iniciada pels maipus avantatjats.

Aquel ''principi de diferéncia'' indica que deu assegurar aquela egalitat d'escasença ne suprimissent pas totas las inegalitats, mas sonque aquelas que serián pas, al mens al minimal, favorablas als mens astrats. J. Rawls torna prendre doncas atal lo principi de la [[Declaracion dels Dreches de l'Òme e del Ciutadan]] de 1789 pensant que de distinccionsdistincions sontson acceptablas quand son justificadas per l'''utilitat comuna''}.

[[Amartya Sen]] critiquèt fòrça John Rawls. Aquèste, inspirat de las analisis de [[Montesquieu]], se limitava pas a pauserpausar de principis generals de justícia, lo drech deu rebatirrebastir le movement de las mors<ref>{{fr}}Alain-Gérard Slama, [http://www.lefigaro.fr/lefigaromagazine/2010/01/30/01006-20100130ARTFIG00013--le-choc-des-pouvoirs-.php « Le choc des pouvoirs »], ''[[Le Figaro]]'', 29 janvier 2010.</ref>. Çò que lo menèt a afirmar sa nocion de capabilitat e criticar en meteis temps los critèris de la libertat reala rawlsiana que dependon d'un simple critèri financièr en oblidant totas las coërcicionscoercicions culturalas (o superestructuralas).

Rawls en seguidaapuèi se consacrèt a la question de l'estabilitat possiblepossibla (o non) de societats partatjadaspartejadas entre las doas concepcions de la justícia. Desvolopèt atal l'idèa d'un « consensus general », o un acòrdi implicit entre ciutadans sus una justícia « equitableequitabla » entre diferents ciutadans que possedisson de vistas filosoficas (o religiosas) diferentas. Introduguèt atal lo concèpte de « rason publica », o una rason fasent critica dins lo quadre d'un espaci public de discussion.

La concepcion politica de la justícia que desvelopètdesvolopèt Rawls dins Lo ''[[liberalisme politic (John Rawls)|Liberalisme politic]]'' mostrèt qu'individus amb d'opinions conflictualas, mai rasonablas e conciliablas per compromís, se metent en acòrdi per regular las estructuras de basa de la societat. Atal, la concepcion politica de la justícia seriá pas mai qu'un consensus « parper superposicion » (''overlapping consensus'').

Rawls modifiquèt atal los principis de justícia del biais seguent, lo primièr avent prioritat sul segonsegond:

# Cada persona pòt invocar la possession d'un ensemble ajustat dels dreches e libertats fondamentalas, que son los meteisses per totes. E dins aquel ensemble, solas las libertats politicas son garantiatsgarantidas d'un biais general.

# Las inégalitatsinegalitats economicas e socialas devon satisfar doas condicions per èsser acceptablas; en primièr, devon pas empachar una escasença egala de mobilitat sociala. En seguidaPuèi, devon se far al maipus grand benefici de l'ensemensems de la societat.

# se permet de renforçar lo sistèma total de las libertats partejadas per totes: « se la libertat es mens espandida, lo ciutadan representatiu deu i deu trobar fin finala un ganh per sa libertat » (§ 39) ;

# se una inegalitat de las libertats es acceptableacceptabla per aqueles qu'an una libertat mendre: « se la libertat es inegala, la libertat d'aqueles qu'an lo mens de libertat deu èsser melhor aparada » (§ 39).

Pel primièr cas, Rawls menciona los exemples d’una limitacion de la libertat de consciéncia e de pensada de biais compatible amb l’òrdre public, la limitacion del poder del govèrn per la majoritat, la limitacion de las libertats dels intolerants e la repression de la violéncia de las sèctas concurentasconcurrentas.

Pel segond cas, J. Rawls menciona l’exemple d’une inegalitat de las libertats civilas: « se qualques uns an mai de vòte que d’autres, la libertat politica es inegala; es la meteissa causa se los vòtes de qualques uns pèsanpesan fòrça mai que los autres, o se une partida de la societat es totalament desprovesida del drech de vòte. Dins fòrça situacions istoricas, una libertat politica mens granda deguèt, benlèu, èsser justificada ».