Idealisme : Diferéncia entre lei versions

Contengut suprimit Contengut apondut
ZéroBot (discussion | contribucions)
m r2.7.1) (Robòt Apondre: eu:Idealismo
Vivarés (discussion | contribucions)
Linha 43 :
* [[Gottfried Leibniz|Leibniz]], idealisme ''monadic'': las substéncias son esperitalas, e Dieu establit un armonia entre elas.
* [[George Berkeley|Berkeley]], idealisme ''immaterialista'': la matèria es une ficcion ontologica. Berkeley considèra que la consciéncia attribuís per error una objectivitat a çò qu'es sonque una produccion ideala. Aquela doctrina nega doncas que poscam conéisser lo monde exterior çò coma es perque existís pas d'esperel mas sonque dins la pensada. Una formula celèbra la resumís: "Èsser, es èsser percebut percebre." ([[Tractat suls principis de la coneissénça umana]], [[1710]]).
* [[Immanuel Kant|Kant]], idealisme ''transcendental'' : limitacion de la rason, distincciondistincion entre [[fenomèn]] e [[nomèn]], es a dire entre l'experiéncia que podèm aténher, e la [[causa en se]] que nos es desonegudadesconeguda. E mai aquí, i a pas d'idealisme al sens estricte, la posicion de Kant essent maipus nuançada (Kant s'opausant d'un autre costat a l'idealisme pur): la sola realitat coneissableconeissabla es fenomenala, donada dins lo quadre [[transcendental]] de l'espaci e del temps (idealisme transcendental), mas sola l'experiéncia dona un material valid per la coneissénçaconeissença (realisme empiric).
* [[Arthur Schopenhauer|Schopenhauer]], idealisme ''volontarista'': lo monde es a l'encòp la meuna representacion, e un principi non racional desprovesit de coneissénçaconeissença, la Volontat, que capita a se "conéisser" per la representacion dins lelo monde fenomenal.
* [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|Hegel]], idealisme ''absolut'': la sola realitat es l'Esperit absolut, l'esperit es tot e tot es esperit. L'Esperit absolut es tanben Rason universelauniversala : {{cita|Çò qu'es racional es efectiu, e çò qu'es efectiu es racional}} (''filosofia del drech'', prefaciaprefaci).
 
== Vejatz tanben ==