Wikipèdia

Banòs

una comuna francesa

Vilatge d'Occitània

Banòs[1] (Banos en francés) qu'ei ua comuna gascona de Shalòssa situada dens lo departament de las Lanas e la region de Navèra Aquitània, ancianament d'Aquitània.

Banòs
Banos
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
La glèisa de Sent Pèir de Banòs.
Armas
Geografia fisica
geolocalizacion
Coordenadas 43° 44′ 15″ N, 0° 37′ 19″ O
Superfícia 5,77 km²
Altituds
 · Maximala
 · Mejana
 · Minimala 		 
124 m
110 m
34 m
Geografia politica
País  Gasconha
Contrada Shalòssa
Estat Bandièra de França França
Region
75 		Navèra Aquitània
Departament
40 		Lanas Escut de Lanas
Arrondiment
402 		Lo Mont
Canton
4022 		Shalòssa Tursan (Sent Sever avant 2015)
Intercom
244000832 		CC de Shalòssa Tursan (2017 ---->)
Cònsol Jean-Louis Laporte
(2020-2026)
Geografia umana
Populacion
Populacion totala
(2018) 		268 ab.
Evolucion de la populacion
Evolucion de la populacion

272 ab.
Densitat 49,05 ab./km²
Autras informacions
Còde postal 40500
Còde INSEE 40024
http://banos.fr/

Geografia modificar

 
Lo Gavàs a Banòs.
 
Comunas a l'entorn.

Perimètre deu territòri modificar

  Sent Sever  
Montaut N Audinhon
O    Banòs    E
S
Doasit

La comuna de Banòs que tòca la d'Audinhon a l'èst, la de Sent Sever au nòrd, la de Montaut a sococ, e la de Doasit au mijorn. L'arriu de Pascuau (afluent deu Laudon) que hè lo limit dab Doasit ; lo Gavàs que hè lo limit dab Sent Sever ; e au nòrd-èst, lo Laudon que dessepara Audinhon de Banòs.
Lo territòri tot de la comuna de Banòs que’s tròba sus l’anticlinau d’Audinhon. Las estratas geologicas qu’i afloran[2] que van de l’albian au serravallian, en passant preu maastrichtian (geòdas de silici, pèirahuecs) e preu danian (peirèras d’Arcet).

Etimologia modificar

La significacion deu nom « Banòs » n’es pas enqüèra coneishuda. De las ipotèsis avançadas, nada n’es pro assegurada tà impausà's :
R. Cuzacq, A. Dauzat e C. Rostaing, G. Rohlfs, que prepausan lo nom d’òmi gallés « Bandus », dab lo suffix aquitanic « -òs ». Dauzat e Rostaing prepausan tanbenh un radicau « *ban » (= punta), tostemps dab lo « -òs » aquitanic. Mes M. Grosclaude que tròba aqueras ipotèsis « hòrt chic convencentas »[3].
E. Nègre que prepausa lo nom d’òmi « Ben(i)nus » + « -òs ». B. Boyrie-Fenié que refuta Beninus ; qu’ignòra Bandus ; que hè gràcia a *ban pr’amor que correspon a çò qu’espèra ; que prepausa los noms d’òmi « Banno » o « *Bannus », mes tot aquò shens nada conviccion[4].
Tà acabar, J. Lemoine e P. Soussieux que prepausan lo nom d'òmi « Banius », e J. Lesbats qu’i veid los mots « bana » (pinga) o « banèr » (aiguèr).

Fòrmas encontradas :

  • Bancs, Bans, Banks (1273/1274 ; Recogniciones feodorum in Aquitania, Bémont, p. 37), Banos (ib. p. 42).
  • Benos (1299, 1305 ; Rôles gascons, Bémont, T3, pp. 389 et 530), Banos (1305, ib. p. 506).
  • Banos (1335 ; Libe roge de l’avescat d’Aira ; in bull. soc. Borda 1886, p. 8).
  • Banous (1653, H. de Laborde-Péboué, Relation véritable...)[5].
  • Bannos (1602, 1757, 1798 ; libes parropiaus e d’estat-civiu).
  • Baoos (1749 ; Inventari (pouillé) de l’avescat d’Aira ; in bull. soc. Borda 1884, p. 210).

Istòria modificar

 Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !

Preistòria modificar

Un site preistoric de talha de pèirahuec, sus l’arriba esquèrra deu Gavàs, pròche de Marselhon, qu’es cavat dempuish 2007 pr’ua equipa de cercaires deu laboratòri TRACES de l’Universitat de Tolosa. Aqueth site qu’es atribuit au protosolutrean[6].

Vestigis proto-istorics que serén estats trobats a Banòs per l’abat Francis Rousseau, (curat d’Audinhon de 1960 a 1972 e descobridor deu retaule d’Audinhon)[7].

Edat Mejana modificar

Jordan de Banòs, hilh de dauna Contoria de Banòs (Banos, Benos, Bancs, Banks), que denombra en 1273, las caverias de Banòs e de L'Abatut. Qu'a tanbenh 5 casaus dens la parròpia de Murs, 1 casau a Sèrraslós, 3 casaus a Arcet et 10 casaus a Venquet[8]. Dens lo medish temps, Garcie Arnaut d'Amor, senhor de Sent Cric, que denombra 3 casaus en la parròpia de Banòs[9].
Jordan, dausèth, senhor de Banòs e de Cohin, espós de Mariga de Podens, que testamenta en 1324[10].

Lo 27 de seteme de 1399, Joan de Navalhas, senhor de Banòs, que contracta maridatge dab Floreta de Miramont[11]. Aquesta familha, dita « Navalhas-Banòs » que senhorejarà a Banòs dinc a la Revolucion.

Epòca modèrna modificar

 
Escalèr de pèira de la mairetat, vestigi deu « Gran Sala »

Banòs qu’a guardat traças (o sovièrs) de maisons hòrtas :
• Lo Gran Sala, qu’èra lo casteròt deus Navalhas-Banòs qui èran tanbenh senhors de Dume. Qu’estó balhat a la comuna de Banòs per M. de Navalhas de Dume, e qu’estó agergat en mairetat en 1935. Que s’i pòt véder enqüèra l’escalèr de pèira dab lo son balustre deu sègle XVIIau.
• Lo Hauriet.
• La Guardèra.

Pendent las guèrras de religion, la glèisa de Banòs (qui's trobava dens lo cemitèri actuau), qu'estó bruslada, los ornaments, libes, jòias, prés e raubats per las gents deu capitani Senegàs de la religion, e ne s'i pòt har lo servici divin e n'i a pas manièra de la reparar[12].

La Fronda deus princes, qu’avó arreboms dinc a Banòs : « Lo 7 de mai de 1653, los cavalèr deu Balthasar que son anats a Doasit e qu’an hicat lo huec a la maison de Galipau e qu’an hèit grans domaus dens aquesta maison ; qu’an desconhat mòbles e panat mairam [...]. Que hasón tanbenh grans domaus au vesiatge de la còsta d’Aulèrs e a la maison deu Puch e en Banòs, e en Montaut, e se n’an miat monde presonèrs, tant de Doasit com Banòs e Montaut, dotze òmis » [13].

Ua de las purmèras atacas contra los gabelaires que’s hasó lo 22 de genèr de 1663 deu costat de Doasit, mes si ne cau créder la « canta d’Audijòs »[14], Banòs qu’avè muishat la via : 

               Contre l’inique gabelle
              	Se rebelle
               Doazit après Banos.
               Sus au gabelou rapace !
              	Tous en chasse
               En chasse avec Audijos.

Au religiós, la parròpia de Banòs e la parròpia d'Arcet qu'estón dinc a la Revolucion, dus annèx d'Audinhon. Que despenèn de l'archiprestat de Shalòssa dont lo sièti èra a Aulèrs, dens l'avescat d'Aira.

Epòca contemporanèa modificar

  • En 1790, quan estón creadas las comunas (decret deu 12 de deceme de 1789), Banòs e Arcet aplegats que formàn la comuna de "Banòs e Arcet". Mès en 1813 lo quartièr d'Arcet qu'estó restacat a Montaut, e en 1814, lo nom de la comuna que cambià tà "Banòs". En 1825 que hèn arrèrpè : Arcet que torna tà Banòs e lo nom que segueish. Finalament, qu'es l'ordonança deu rei Carles X deu 7 de mai de 1828 qui balha definitivament Arcet a la comuna de Montaut[15].
  • La glèisa actuau qu'es bastida en 1901. Qu'es dedicada, tau com l'anciana, a Sent Pèr.
  • Lo monument aus morts qu'es apitat en 1921; que pòrta los noms de 13 sordats tuats pendent la permèra guèrra mondiau, e un tuat pendent la dusau.
  • Lo putz comunau qu'es horadat en 1923.
  • La mairetat qu'es agergada en 1935.
  • La tor d'aiga de Pèle qu'es bastida en 1955.

Eraldica modificar

 
Banòs

Trencat : au 1èr d’asur au ciclista de carnacion vestit d’un malhòt d’aur e d’ua culòta de sable, cauçat d’argent e encaperat d’ua casqueta de gulas, suu son velò d’argent de la sèra de sable garrapant sus la linha de particion ; au 2au de sinòple au putz de l’endret d’aur dab la soa arròda de sable brocant[16].

Lo Torn de França ciclista que passà mantun còp sus la comuna de Banòs, mais qu’èra sus la D.32, entre Sent Sever et Montaut. Aqueths corredors ne s’an pas fretat au famós « mur de Banòs ». Mes d’auts qu’ac an hèit dab competicions com lo « Torn de las Lanas ». Que son lhèu eths qui son a l’aunor suu blason, a mensh que sii tot simplament la còsta era-medisha, pr’amor qu’i a shens que los ciclistas tà ne patir : « lo monde que dèven anar cuélher l’aiga [...] au pè d’ua còsta reconeishuda de tots com de mau pojar »[17].

 
Putz comunau de Banòs

Lo putz comunau representat suu blason de Banòs qu’es enqüèra (2015) vistable. Qu’estó horadat en 1923, dab ua pregondor de sèt mètres. La manivèla d’origina qu’a desapareishut ; n’i damora pas mei, au som, sonque l’èish deu tambor on s’atormerava la cadena dab la selha au cap. L’arròda de hèr presa suu murret, ajustada mei tard, que permetè de har virar ua cadena de copets.

Demografia modificar

modificar « persona »
 v · d · m  		Evolucion demografica
Populacion comunala actuala (2013): 283, totala:
 

1793 1800 1806 1821 1831 1836 1841 1846 1851
616 458 595 594 432 412 383 400 370

1856 1861 1866 1872 1876 1881 1886 1891 1896
329 334 340 340 349 342 335 319 336

1901 1906 1911 1921 1926 1931 1936 1946 1954
315 334 319 289 283 279 287 255 239

1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2007 2008
243
 242
 220
 220
 225
 232
 238
 239
 239
241
2009 2010
247
249 		253
255
Fonts
Base Cassini de l'EHESS - Nombre retengut a partir de 1962 : Populacion sens comptes dobles - Sit de l'INSEE
 
Evolucion de la populacion 1962-2008


Administracion modificar

Lista deus cònsols successius
Periòde Identitat Etiqueta Qualitat
1983 (2026) Jean-Louis Laporte divèrs esquèrra agricultor
1977 1983 Robert Mallet    
1971 1977 Joseph Ciron    
1946 1971 Raphaël Dané    
Seguida de la lista deus maires
Periòde Identitat Etiqueta Qualitat
1930 1946 Charles Ducournau    
1906 1930 Pierre Lafitte    
1903 1906 Jules Carrère    
1892 1903 Jean-Baptiste Destaillats    
1881 1892 Jean-Baptiste Mauléon    
1878 1881 Raymond Castets    
1871 1877 Jean-Baptiste Destaillats    
1870 1871 Julien Despouys    
1860 1870 Jacques Claverie    
1851 1860 Joseph Lespiaucq    
1843 1851 Louis Destaillats    
1832 1843 Jean Costedoat    
1830 1832 Charles Marsan    
1821 1830 Jean Costedoat   (1828-1830) Maire de Banòs
(1825-1828) Maire de Banòs e Arcet
(1821-1825) Maire de Banòs
1809 1817 Bernard Marsan   (1814-1817) Maire de Banòs
(1809-1814) Maire de Banòs e Arcet
1800 1809 Bernard François Marsan Meillan   Maire de Banòs e Arcet
1797 1800 Dominique Dabady   (1800) Maire provisòri de Banòs e Arcet
(1797-1800) Agent municipau de Banòs e Arcet
1797 1797 Bernard François Marsan Meillan   Agent municipau de Banòs e Arcet
1796 1797 Jean Marsan   Agent municipau de Banòs e Arcet
1792 1794 Dominique Dabady   Maire de Banòs e Arcet
1792 1792 Bernard François Marsan Meillan   Maire de Banòs e Arcet
 

Lòcs e monuments modificar

 
Monument aus Morts de Banòs
  • La glèisa de Sent Pèr de Banòs, bastida en 1901.
  • Lo monument aus morts de Banòs qu'es inscrivut au títol deus Monuments Istorics (11/09/2014)[18],[19].
  • Lo bèthvéder de Banòs que presenta ua vista ampla sus la vath deu Gavàs e de l'Ador.
  • Lo "mur de Banòs" plan coneishut deus ciclistas deu parçan, que designa còstas de las rebetas qui pojan de la vath deu Gavàs dinc au bèc deu vilatge.

Personalitats ligadas dab la comuna modificar

  • Jean-Baptiste Descorps (Sent Loboèr 1872 – Lo Poi (Bruglòssa) 1962) : caperan de Banòs (1902-1952), autor de pintruras piósas[20], e iniciator deu monument aus morts de Banòs.

Véder tanben modificar

Sus d'autres projècte de Wikimedia:
 
Commons
 Commons (Galariá)
 
Commons
 Commons (Categoria)  Modèl:Commonscat/categories

Ligams extèrnes modificar

Nòtas modificar

  1. ↑ Top'Òc Diccionari toponimic occitan del Congrès permanent de la lenga occitana.
  2. ↑ Carte géologique de la France à 1/50 000, huelha 978, Hagetmau ; BRGM ; 1997.
  3. ↑ Michel Grosclaude ; Dictionnaire étymologique des noms de famille gascons ; ed. Per noste / Ràdio País ; 2003 ; p. 54 ; ISBN 2-86866-031-2Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas..
  4. ↑ Bénédicte Boyrie-Fenié ; Dictionnaire toponymique des communes Landes et Bas-Adour ; ed. Institut occitan / Cairn ; 2005 ; p. 50 ; ISBN 2-35068-011-8Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas..
  5. ↑ Relation véritable des choses les plus mémorables passées en la Basse-Guienne depuis le siège de Fontarabie, qui fut en l'an 1638...
  6. ↑ TRACES, Marseillon, Banos ; consurtat lo 21/12/2015.
  7. ↑ ’’Villes et villages des Landes’’ ; David Chabas ; Tome III ; 1972 ; Capbreton ; p.63.
  8. ↑ Recogniciones feodorum; Bémont, p.37, n°83.
  9. ↑ Recogniciones feodorum; Bémont, p.42, n°107.
  10. ↑ Soussieux Philippe; Dictionnaire historique des Landes; Herm; 2012; p.200.
  11. ↑ A. de Dufau de Maluquer ; Armorial de Béarn, 1696-1701 ; tome second ; p.32.
  12. ↑ Archius de las Lanas II F 1389 : Procès verbal de Charles IX ; 1572 (copie du XVIIIe s.) ; Banos, p.33.
  13. ↑ Henry de Laborde Péboué; Relation véritable....
  14. ↑ Bulletin de la Société Archéologique du Gers ; 1940 ; p.259 (2au coplet).
  15. ↑ Francis Marsan; Conflit avec nos voisins de Banos, in La gazette de Montaut; décembre 1980; pp. 39-44.
  16. ↑ L’armorial des villes et des villages de France
  17. ↑ ...une côte reconnue inaccessible par tous. (Archius de la mairetat de Banòs, libe de las deliberacions, 1923, projècte de construccion d’un putz comunau).
  18. ↑ http://banos.fr/notre-monument-aux-morts-est-classe-monument-historique/
  19. ↑ Notiça PA40000081
  20. ↑ Patrimoine d'Aquitaine, Les dossiers de l'inventaire, Ensemble des peintures du chanoine Descorps
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Banòs&oldid=2424792 »