Immanuel Kant

Amanieu Kant (Immanuel Kant en alemand) es un filosòf alemand, fondador de l’« idealisme transcendental » . Nascut lo 22 d'abril de 1724 a Königsberg, capitala de la Prússia Orientala, ont moriguèt lo 12 de febrièr de 1804. Un dels grands pensadors de las Luses, Kant continua d'exercir, uèi encara, una fòrça influéncia, tan dins la filosofia analitica, puslèu anglosaxona, que dins la filosofia continentala. Son òbra, fòrça granda e divèrsa dins sos interès, mas centrada a l'entorn de tres Criticas, la Critica de la rason pura, la Critica de la rason practica e la Critica de la facultat de jutjar, faguèt atal l'objècte d'apropriament e d'interpretacions successivas e divergentas.

Immanuel Kant

Biografia

Kant nasquèt en 1724 a Königsberg en Prússia Orientala (uèi Kaliningrad en Russia) dins un mitan modèst: son paire, d'origina escocesa, foguèt selièr, e sa maire, descricha per Kant coma una femna fòrça intelligenta, es prigondament pietista. Foguèt lo quatren d'una familha d'onze enfants. Foguèt pendent sèt ans al collègi Frederic, dirigit per Schulz, pastor pietista que considerèt la pietat de l'arma coma superiora al rasonament.

L'Universitat Albertina de Königsberg ont ensenhèt Kant

En 1740, dintrèt a l'Universitat de Königsberg dins la visada d'estudiar alà la teologia. Seguèt los cors de Martin Knudsen, professor de matematicas e de filosofia ; aquel professor, tanben pietista e discípol de Wolff, combat lo dualisme e torna a la pura doctrina de Leibniz, que segon ela la fòrça representativa e la fòrça motoriza participan una de l'autra e se supausan recipròcament.

Alà descobrís Newton e la fisica, pròva segon el qu'una sciéncia a priori de la natura es possibla (es a dire las matematicas e la fisica) . Pus tard, creditèt tanben l'astronomia de nos aver « aprés fòrça causas estonantas », que la pus importanta es que nos « descobèrt l'abisme de l'ignorància, que la rason umana, sens [aquela coneissença], jamai auriá pogut se representar que foguèt tan prigonda ; e la reflexion sus aquel abisme, diguèt encara, deuriá produire un grand cambiament dins la determinacion de las finalitats darrièras per assignar al nòstre usatge de la rason. »

En 1746, la mòrt de son paire l’obliguèt a interrompre sos estudis per balhar de corses : es engatjat coma preceptor per de familhas aisadas e compliguèt aquela tasca pendent nòu ans. Es tanben aquela annada que publiquèt sa primièra dissertacion : Pensadas sus la vertadièra avaloracion de las fòrças vivas.

En 1755, obtenguèt una promocion universitària mercé a una tèsi sul fuòc e una abilitacion mercé a una dissertacion suls principis primièrs de la coneissença metafisica. Comencèt d'ensenhar a l’Universitat de Königsberg, amb lo títol de Privatdozent (ensenhant pagat per sos estudiants).

Kant foguèt lo primièr grand filosòf a balhar un ensenhament universitari regular. Sos cors, e mai sas publicacions a aquel periòde, foguèron fòrça diversificadas : matematicas, fisica, apresa amb Newton, teoria de las fortificacions, pirotecnica, morala amb Rousseau, Shaftesbury, Hutcheson e Hume, e enciclopedia filosofica.

A partir de 1760, sos cors aguèron per novèls objèctes la teologia naturala, l'antropologia, e subretot la critica de las « pròvas de l'existéncia de Dieu » e mai la doctrina del bèl e del sublim.

En 1770, es nomenat professor titular, aprèp aver escrit una dissertacion, De la Forma dels principis del monde sensible e del monde intelligible, qu'òm designa coma la dissertacion de 1770.

En 1781 pareis la primièra edicion de la Critica de la rason pura. Aquel obratge, fruch d'onze ans de trabalh, encontrèt pas lo succès esperat per son autor. Una segonda edicion vegèt lo jorn en 1787. En 1788 foguèt publicada la Critica de la rason practica e, en 1790, la Critica de la facultat de jutjar. Totas sas autras òbras majoras (Fondaments de la metafisica de las mors e Cap a la patz perpetua entre autras) foguèron escritas pendent aquel periòde.

Kant jamai quitèt sa region natala mas foguèt fòrça atentiu als movements del monde, coma o mòstran fòrça publicacions que tractan de subjèctes variats e contemporanèus de son epòca. Recebiá tanben fòrça sovent de nombrós amics per dinnar.

Moriguèt en 1804 a Königsberg, vengut celèbre, pasmens incomplètament comprés per sos contemporanèus (a l'excepcion dels filosòfs Fichte, Schelling, Hegel, etc.). Sos darrièrs mots foguèron: "aquò es ben" (es ist gut en allemand).

Filosofia

Division generala

Las tres grandas brancas de la filosofia de Kant son las seguentas : filosofia teorica (desvolopada subretot dins la Critica de la rason pura), filosofia practica (expausada dins la Critica de la rason practica e los Fondaments de la metafisica de las mors) e estetica (dins la Critica de la facultat de jutjar).

• La filosofia teorica a per finalitat de respondre a la question « que pòdi saber ? ». Tempta doncas pas de conéisser un objècte particular (coma la Natura per la fisica o lo viu per la biologia) mas de limitar e de determinar la portada de la nòstras facultats cognitivas, es a dire de la rason en lengatge kantian (cf. lo títol Critica de la rason pura).
• La filosofia practica a per objècte la question « que devi far ? » e elle comporte aussi bien la philosophie morale que la philosophie du droit ou que la philosophie politique. La philosophie pratique s’intéresse aussi à la question « que devi esperar ? ». Mòstra que las idèas transcendentalas, pasmens que pòscan pas venir d'objèctes de la nòstra coneissença, se devon postular per permetre la moralitat e l'espèr. La coneissença deu atal èsser limitada per la quita rason per far plaça a la cresença.

Enjòcs del criticisme

L'estatua de Kant a Kaliningrad

Los enjòcs de la filosofia kantiana son multiples car Kant a balhat fòrça contribucions tan dins la teoria de la coneissença, que dins l'etica, dins la metafisica o dins la filosofia politica.

Sa primièra granda contribucion foguèt d’aver fondat, dins la Critica de la rason pura, la teoria de la coneissença aquela meteissa : foguèt d'aquela una disciplina independenta de la metafisica e tanben de psicologia.

Encara, e dempuèi los aquits de la Critica de la rason pura, Kant elaborèt una filosofia morala prigondament novèla que part del concèpte de lei morala valable per tot èsser rasonable, universala e necessària, e de son correspondent, la « libertat transcendentala ». Expausada en particular dins la Critica de la rason practica, l'etica kantiana foguèt qualificada de deontologica, es a dire que considèra l'accion en ela meteissa e lo dever o obligacion morala, qual que siá tota circonstància empirica de l'accion. S'opausa doncas tan a l'etica consequéncialista, qu'estima la valor morala de l'accion en foncion de las consequéncias previsiblas d'aquelas, coma a l'eudemonisme, que considèra que l'etica deu visar lo bonaür. A causa del caractèr absoludament imperatiu de la nocion de dever, e de la connexion pas necessària entre lo bonaür e la morala, la posicion kantiana foguèt sovent qualificada de rigorista.

Enfin, dins la Critica de la facultat de jutjar, expausèt una teoria estetica qu'es lo fondament de la reflexion estetica modèrna. La tresena Critica es tanben una reflexion sus la natura e la teleologia.

Existís d'un biais incontestable un « abans » e un « aprèp » Kant dins aqueles tres domenis. La reflexion kantiana foguèt presa en compte, dempuèi son elaboracion, per l'idealisme alemand (Fichte, Schelling, Hegel), abans d'èsser perseguida pel nòu kantisme (Cassirer, etc.).

La Teoria de la coneissença

Article detalhat: Teoria de la coneissença de Kant.

Lo punt de despart de la reflexion elaborada dins la Critica de la rason pura es, de la declaracion meteissa de Kant, lo scepticisme empirista de Hume. Hume a, en efèit, construiguèt una critica radicala dels fondaments de la metafisica de Leibniz e de Wolff, que Kant ne foguèt un adèpte. «Dempuèi las temptativas de Locke e de Leibniz o pus exactament dempuèi la naissença de la metafisica - tan luènh que coneissèm son istòria – i aguèt pas cap d'eveniment qu'auriá pogut èsset pus decisiu concernent lo destin d'aquela sciéncia que l'ataca que David Hume contra aquela», diguèt encara dins los Prolegomèns a tota metafisica futura que voldrà se presentar coma sciéncia , òbra que visa a explicar d'un biais pus simple lo projècte de la primièra Critica.

Meteis lo títol d'aquel obratge explicita lo projècte kantian : i a, aprèp Hume, que refondar la metafisica sus de basas solidas, e de far d'aquela una sciéncia rigorosa, en imitant l'exemple de la revolucion coperniciana. Del meteis biais que Copernic mostrèt que la Tèrra virava a l'entorn del Solelh e pas lo contrari, Kant afirmèt que lo « centre » de la coneissença lo subjècte coneissent (l'òme o l'èsser rasonable), e pas una realitat exteriora per rapòrt a aquela seriam simplament passius. Es doncas pas mai l'objècte qu'obliga lo subjècte a se conformar a sas règlas, es lo subjècte que balha las seunas a l'objècte per lo conéisser . Aquò a per consequéncia immediata que podèm pas conéisser la realitat en se (noümen), mas solament la realitat coma aquela nos apareis jos la forma d'un objècte, o fenomèn.

La critica kantiana es tanben una temptativa de despassar l'oposicion entre lo « dogmatisme », o l'idealisme, e lo « scepticisme », representat per l'empirisme d'Hume: «la metafisica es un camp batalhièr», atal diguèt dins la primièra Critica . Segon Heidegger (Kant e lo problèma de la metafisica), Kant seriá estat lo primièr filosòf a se contentar pas de regetar la metafisica tradicionala, mas qu'auriá comprés son trabalh filosofic coma una refondacion de la metafisica.

Aquela refondacion es, dins lo meteis temps, assignacion de limits a l'entendement uman : Kant establiguèt una linha de partiment entre çò qu'es accessible a la rason umana e çò que la despassa, permetent atal de distinguir la sciéncia d'un costat, e çò que depend de la cresença d'un autre costat. Tot dire pretendent formular una vertat certana sus Dieu es atal qualificat de « dogmatic » : lo projècte meteis d'una teologia racionala, dins sa forma classica (que passa per exemple per las « pròvas de l'existéncia de Dieu ») es atal invalid. Recipròcament, tota profession d'ateïsme que se volriá apiejar sus la sciéncia per afirmar l'inexisténcia de Dieu es, ela tanben, renviada del costat de la simple cresença: totas aquelas questions, que concernisson las Idèas transcendentalas (Dieu, l'Arma e lo Monde), son fòra de portada de l'entendement uman. Es perqué Kant escriguèt, dins son prefaci de la Critica de la rason pura: « Deguèri doncas abolir lo saber per obtenir una plaça per la cresença ».

Limitar las pretensions de la rason : aquò es dins lo fons la solucion que vòl aportar Kant a la crisi de la metafisica. Aquela limitacion es possibla solament per una critica complèta de la rason per ela meteissa. I a qu'entreprendre una critica de la rason per la rason : vaquí lo sens vertadièr del títol Critica de la rason pura. Lo tèrme de critica renvia etimologicament al grèc krinein, que significava jutjar un procès (al sens juridic). La rason organizarà doncas un procès de las seunas pròprias pretensions, « dogmaticas », a conéisser d'objèctes situats per delà l’experiéncia, nomenats per Kant noümens (per contrast amb los fenomèns). Pasmens restrictiva, aquela tasca permet tanben, en limitant lo saber e en despartissent clarament lo camp del saber e aquel de la cresença, de metre en securitat totes los aquits del saber contra las atacas del scepticisme.

Filosofia practica

Article detalhat: Filosofia morala de Kant.

La filosofia practica de Kant es expausada subretot dins los Fondaments de la metafisica de las mors e dins la Critica de la rason practica. Ven de las tèsis finalas de la Critica de la rason pura mas desvièt sensiblament las tèsis kantianas subretot en çò que concernís la foncion de la libertat dins la morala. Kant elabòra tanben, a costat d'aquela filosofia morala, una filosofia politica que li es ligada. Aquela es explicitat dins d'opusculs, que Cap a la patz perpetuala, que recomanda un federalisme cosmopolita per establir una patz vertadièra; l' Idèa d'una istòria universala d'un punt de vista cosmopolitic, que precisa las concepcions kantianas al subjècte del progrès del drech e de la morala dins l'Istòria, o encara de çò que Hegel nomenèt — en modificant l'apròcha — la Rason dins l'Istòria); o Que son las Luses?, un opuscula fòrça brèu que formula coma devisa de l'Aufklärung (las Luses) Sapere aude (« Ausar pensar per tu meteis »).

L’articulacion entre la filosofia teorica e la filosofia practica es la seguenta. Lo sol usatge legitim dels concèptes de la metafisica es un usatge dins lo quadre de la morala. Dins la Critica de la rason pura Kant faguèt solament qu'evocar aquela idèa sens li donar tota l'importància que merita. Comolèt aquel manca amb la Critica de la rason practica. Mas dins aquel obratge, mostrèt que lo dever moral es per esséncia sens condicion (es l'imperatiu categoric ja presentat dins Fondaments de la metafisica de las mors ) e qu’es impensable sens los concèptes de libertat, de Dieu e d'immoralitat de l’arma.

D'un biais general, se pòt dire qu'es d'una etica deontologica, que siá la lei morala, tala coma descobèrta per la rason pura, desvia brica de l'experiéncia empirica e s'impausa coma l'imperatiu categoric. Lo dever o obligacion morala per que la lei morala se presenta a nosautres, èssers rasonables finits, considèra doncas pas l'accion dins son encadenament empiric de causas e de consequéncias, mas l'accion en ela meteissa. Una illustracion dels enjòcs levats per l'apròcha de Kant es fornida pel debat amb Benjamin Constant al subjècte de la messòrga. Aquel darrièr critiquèt Kant per çò qu'interdisiá d'un cap absolut la messòrga, pasmens qu'aquò podèt aver de consequéncias importunas, çò que li valguèt una replica de Kant dins D'un pretendut drech de mentir per umanitat (1797). D'un biais significatiu, se Kant interdiguèt categoricament la messòrga, admetèt la legitimitat de la pena de mòrt, criticant las tèsis de Beccaria e l' « sensiblariá simpatizanta d'una umanitat afectada », e mai lo rasonament que fonda « l'illegitimitat de la pena de mòrt sul fach qu'es pas contenguda dins lo contracte social »: per aquel, « tot es pas mai que sofisme e plaidejament » .

L’accion morala segon Kant obeís a un imperatiu categoric (lo dever per lo dever), e pas a un imperatiu ipotetic (que siá dictat per la prudéncia, que visa lo bonaür, o per l'abiletat). Aquò significa que visa pas d’autras finalitats qu’ela meteissa. S'agís moralament solament per agir moralament e pas per recèrca d'un interès personal quin que siá. Un imperatiu categoric se distinguís d’un imperatiu ipotetic, per çò qu'aquel darrièr pòrta sus los mejans a utilizar per aténher una finalitat determinada.

Una accion libra es una accion que lo mobil que determina la volontat a agir es pas empiric: pòt èsser de seguir lo bonaür, o d'agir per vertut per çò qu'aquò nos fa urós, coma dins l'etica eudemonista d'Epicur . I a que al contrari agir pas « conformament al dever », mas « per dever », es a dire que lo mobil de la volontat deu èsser la lei morala ela meteissa, qu'es necessariament universala e a priori .

La tresena Critica

Article detalhat: Critica de la facultat de jutjar.

La tresena Critica', o Critica de la facultat de jutjar, visa a comblar l'abisme prigond entre l'usatge teoric de la rason, qu'es al fondament de la renaissença de la natura per l'entendement (Critica de la rason pura) e l'usatge practic de la rason que comanda tota accion morala (Critica de la rason practica). La facultat de jutjar es atal lo punt d'articulacion entre la rason teorica e la rason practica. Kant vòl atal acabar l'edifici de la metafisica que ne comencèt la refondacion amb la primièra Critica.

La primièra partida de la Critica de la facultat de jutjar es consacrada a una estetica (analisi del jutjament estetic), la segonda partida a una teleologia (analisi de la plaça de la natura). Es dins aquel obratge que Kant expausa coma distinguir entre jutjament determinant e jutjament pensadís. I a de fach tres problematicas principalas que semblan, a primièra vista, eterogenèas: d'una part lo jutjament de gost, reflexion que part d'una critica de l'estetica coma es concebuda per Baumgarten, que voliá far d'aquò una sciéncia racionala; d'autra part una reflexion suls èssers organizats o l'individualitat biologica; fin finala una interrogacion sus la finalitat o sistematicitat de la natura Segon Alain Renaut, que repetís atal una tèsi d'Alfred Baümler de 1923, lo punt d'encontre entre la problematica de la belesa e dels èssers organizats, es la question de l'irritacional . La brega del panteïsme (o del spinozisme), qu'opausa dempuèi 1875 Mendelssohn e Jacobi a l'entorn de las consequéncias del racionalisme de las Luses, forma lo fondament de la tresena Critica .

Lo jutjament estetic

La finalitat de Kant es pas de prepausar de nòrmas del bèl, mas d'explicar perqué una causa es bèla, e en que consistís un jutjament de gost. Lo bèl seriá un produch del sens estetic. En aquel sens, çò qu'es bèl, es pas un objècte, mas sa representacion. Kant balha d'aquel las definicions seguentas:

• L'universalitat sens concèpte : « Es bèl çò qu'agrada universalament sens concèpte ». Lo bèl es un intermediari entre la sensibilitat e l'entendement : aquò es pas un concèpte definissable per nòstre sol entendement.
• Una finalitat sens fin : Lo bèl es pas l'util, i a doncas pas de fin exteriora. I a pr'amor una fin intèrna (armonia).
• Un plaser desinteressat : Lo bèl se confond pas amb l'plasent, que depend per sa part d'una percepcion estrictament personala : « Quand disi que lo vin de Canaires es plasent, sofrís volontièr qu'òm me repotegue e qu'òm me rapèle que devi dire solament qu'es plasent per ieu. » al contrari que per l'exemple d'un jutjament sus la belesa d'una causa, expliquèt : « jutgi pas solament per ieu, mas per tot lo monde, e parli de la belesa coma se foguèsse una qualitat de las causas » Si lo bèl balha plaser e satisfaccion, es d'un biais desinteressat.

Kant distinguís dos tipes de bèl : la belesa libra e la belesa aderenta.

• Lo sublime : Per Kant, le sublime se distinguís del bèl en çò que despassa nòstre entendement.

« L'art vòl pas la representacion d'una bèla causa mas la bèla representacion d'una causa. » (Critica de la facultat de jutjar). Se vei aquí la plaça qu'ocupa per Kant la facultat de jutjar, e l'interpretacion de l'estetisme se fa per una apreciacion variabla d'un individú a l'autre.

Lo jutjament teleologic

Article detalhat: Teleologia.

La teleologia es l'estudi de las causas finalas (del grèc ancian telos, finalitat, e logos, discors, rason). Segon l'optica teleologica, l’umanitat va cap a un punt de perfeccion.

Dins sos Opusculs sus l'istòria, Kant emetèt l'ipotèsi d'un sistèma teleologic de la natura permetent lo progrès istoric de l'umanitat. Lo presenta doncas pas coma certan, mas solament coma ideal regulator. Es lo famós "coma se" de Kant (als ob) : la renaissença de las finalitats darrièras de l'umanitat escapa a l'experiéncia, mas aquò empacha pas de postular dins la practica l'idèa del progrès a de finalitats moralas. Es aquel meteis avantatge practic que per Kant fa de Dieu una idèa "utila".

Posteritat

L'influéncia de Kant se vei dins la majora partida de la filosofia continentala:

• l'idealisme alemand (Fichte, Schelling, Hegel)
• lo nòu kantisme (Escòla de Marborg : Cohen, Natorp, Cassirer ; Escòla de Bade : Windelband, Rickert)
• l'èra del sospèit (Schopenhauer, Kierkegaard, Marx, Nietzsche)
• la fenomenologia, l'existencialisme e l'ermeneutica (Dilthey, Husserl, Jaspers, Heidegger, Sartre, Levinas, Merleau-Ponty, Ricœur)
• la filosofia politica contemporanèa (Habermas, Rawls, Apel, Arendt, Alain Renaut, Luc Ferry)
• la filosofia pòstmodèrna (Foucault e la nocion de modernitat, Deleuze e son concèpte d'empirisme transcendental, Lacan e lo raprochament Kant/Sade).

Nòtas

Fonts per la biografia

La melhora font d'informacion concernent la biografia de Kant es sa correspondéncia, 2(da) partida del t. XI de l’edi. Rosenkranz e Schubert de las òbras de Kant, Kuno Fischer, Geschischte der n. Philosophie, t. III.</ref>.

Se dispausa tanben de las òbras de sos amics Hasse, Borowski, Wasianski e Jackmanu

La Grande Encyclopédie, inventaire raisonné des sciences, des lettres, et des arts.

Nòtas e referéncias

>

Bibliografia

• L'unic fondament possible d'una demonstracion de l'existéncia de Dieu (1763).
• Ensag per introduire en filosofia lo concèpte de grandor negativa (1763).
• Sòmis d'un visionari explicats per de sòmis metafisics (1766).
• De las diferentas raças umanas (1775).
• Critica de la rason pura (1781 ; 2a 1787)
• Prolegomèns per tota metafisica futura(1783).
• Idèa d'una istòria universala d'un vejaire cosmopolitic (1784).
• Responsa a la question : « que son las Luces ? » (1784).
• Fondacion de la metafisica de las mòrs (1785).
• Qu'es que s'orientar dans la pensada? (1786).
• Critica de la rason practica (1788).
• Critica de la facultat de jutjar (1790).
• Sul misticisme e los mejans d'i remediar (1790).
• Sus l'escaç de tota tentativa filosofica en matèria de teodicèa (1791).
• Quines progreses efectius compliguèt la metafisica dempuèi l'epòca de Leibniz e de Wolff ? (1791).
• Sul mal radical (1792).
• La religion dins las limitas de la simpla rason (1793)
• Sul luòc commun: aquò es bon en teoria, mas val pas res en practica (1793).
• La Fin de totas causas (1794).
• Projècte de patz perpetuala (1795).
• La Metafisica de las mòrs (1796-1797)
• Sus un pretendut drech de mentir per umanitat (1797).
• Conflicte de las facultats (1798).
• Antropologia d'un vejaire pragmatic]] (1798).
• Logica (publiée en 1800).

Vejatz tanben

• (en) Scruton, Roger. Kant: a Very Short Introduction. Oxford University Press, 2001. ISBN 0-19-280199-6 (provides a brief account of his life, and a lucid introduction to the three major critiques)
• (en) Broad, C. D. Kant: an Introduction. Cambridge University Press, 1978. ISBN 0-521-21755-5, ISBN 0-521-29265-4
• (en) Gardner, Sebastian. Kant and the Critique of Pure Reason. Routledge, 1999. ISBN 0-415-11909-X
• (en) Martin, Gottfried. Kant's Metaphysics and Theory of Science. Greenwood Press, 1955 ISBN 978-0-8371-7154-8 (elucidates Kant's most fundamental concepts in their historical context)
• (en) Perez, Daniel Omar. Kant e o problema da significação. Curitiba: Editora Champagnat, 2008. ISBN 978-85-7292-187-9 (Portuguese)
• (en) Palmquist, Stephen. Kant's System of Perspectives: an architectonic interpretation of the Critical philosophy. Lanham, MD: University Press of America, 1993. ISBN 0-8191-8927-8 (for availability see link)
• (en) Seung, T. K. 2007. Kant: a Guide for the Perplexed. London: Continuum. ISBN 0-8264-8580-4
• (en) Uleman, Jennifer. An Introduction to Kant's Moral Philosophy. Cambridge University Press, 2010. ISBN 978-0-521-13644-0
• (en) Satyananda Giri. Kant. Durham, CT: Strategic Publishing Group, 2010. ISBN 978-1-60911-686-6
• (en) White, Mark D. Kantian Ethics and Economics: Autonomy, Dignity, and Character. Stanford University Press, 2011. ISBN 978-0-8047-6894-8. (Reviewed in The Montreal Review)
• (en) Braver, Lee. A Thing of This World: a History of Continental Anti-Realism. Northwestern University Press: 2007. ISBN 978-0-8101-2380-9 (This study covers Kant and his contribution to the history of Continental Anti-Realism)
• (en) Caygill, Howard. A Kant Dictionary. Oxford, UK; Cambridge, Mass., US: Blackwell Reference, 1995. ISBN 0-631-17534-2, ISBN 0-631-17535-0
• (en) Derrida, Jacques. Mochlos; or, The Conflict of the Faculties. Columbia University, 1980.
• (en) Mosser, Kurt. Necessity and Possibility; The Logical Strategy of Kant's Critique of Pure Reason. Catholic University of America Press, 2008. ISBN 978-0-8132-1532-7
• (en) Perez, D. O. . Os significados dos conceitos de hospitalidade em Kant e a problemática do estrangeiro. Revista Philosophica (Chile), v. 31, p. 43-53, 2007. Também em Konvergencias, 2007, nro. 15. UCV.cl, Konvergencias.net
• (en) Perez, D. O. A loucura como questão semântica:uma interpretação kantiana. Trans/Form/Ação, São Paulo, 32(1): 95-117, 2009. Scielo.br

Ligams intèrnes

• Criticisme
• Sègle de las Luses
• Nòu kantisme

Ligams extèrnes

• libre audio: Kant, Pour la Paix perpétuelle
• Audiolivre : Critique de la raison pure, préfaces et introduction20px
• Pages du site agora sur Kant
• Textes kantiens en allemand et en français sur Vox Philosophiae
• Kant's Critique of Metaphysics`` dans le Stanford Encyclopedia of Philosophy

• Philopsis, Textes inédits sur la philosophie kantienne
  • Kant, Critique de la raison pure, commentaire de l’Analytique transcendantale, Pierre Lachièze-Rey
  • L'assise de l'ontologie critique. Commentaire de l’Esthétique transcendantale, François-Xavier Chenet
  • La métaphysique de la métaphysique, François-Xavier Chenet
  • La philosophie pratique de Kant.(Cours), François-Xavier Chenet