Wikipèdia

Fomalhaut

Fomalhaut (ò α Piscis Austrini dins la designacion de Bayer) es l'estela pus lusenta de la constellacion dau Peis austrau e la 17en estela pus lusenta dau cèu nuechenc amb una magnitud aparenta de 1,17. Es una estela blanca de la sequéncia principala que se situa a 25 ans lutz dau Soleu. Es lo centre d'un sistèma estellar triple e d'un sistèma planetari. Ben visibla dins lei dos emisfèris, Fomalhaut es coneguda per leis astronòms dempuei l'Antiquitat Auta.

Imatge de Fomalhaut (Digitized Sky Survey 2).
Fomalhaut dins lo cèu nuechenc.

Istòria modificar

Visible sensa dificultat dempuei lei dos emisfèris, Fomalhaut es mencionada tre l'Antiquitat dins mai d'una region. En Pèrsia, èra dicha Hastorang e fasiá partida dei quatre « estelas reialas »[1]. Amb Aldebaran, Regulus e Antarès, auriá agut un ròtle de gardian dau cèu mai l'existéncia d'aquela legenda es contestada. Per leis astronòms grècs e latins, èra la boca dau Peis austrau[1]. Èra tanben associada amb lo culte de Demetèr dins lo santuari d'Eleusis. En China, Fomalhaut fasiá partida de l'asterisme dau Portau Septentrionau dau Camp Militar. Estela principala d'aquel ensemble, aviá la meteissa denominacion.

Lo nom actuau de l'estela provèn de l'arabi فم الحوت (fum al-ħūt) qu'es una represa dau nom grèc. Pasmens, dins lo mond arabi, l'estela es de còps dicha الضفدع الأول (al-ḍifdiʿ al-awwal) que significa la « premiera granolha »[1].

Caracteristicas modificar

Fomalhaut es una estela blanca de la sequéncia principala de tipe espectrau A3V que se situa a 25 ans lutz dau Soleu. Sa composicion es similara a aquela dau Soleu. Pasmens, son diamètre e sa massa son dos còps superiors e sa massa es d'aperaquí 17 massas solaras[2]. Se formèt probablament i a 100 a 450 milions d'ans. Es donc una estela relativament jova que sa durada de vida es estimada a un miliard d'ans[3][4].

Fomalhaut fa partida dau Grop dau Vibre, un ensemble d'au mens 17 estelas qu'an de velocitats similaras dins l'espaci e qu'aurián donc una origina comuna[5]. D'estelas coma Vega fan egalament partida d'aqueu grop.

Sistèma planetari modificar

Planeta modificar

 
Fotografia de Fomalhaut b dins lo disc planetari de Fomalhaut.
Article detalhat: Fomalhaut b.

Fomalhaut b es una planeta que son existéncia foguèt predicha en 2006. Pasmens, son identificacion formala foguèt complèxa e la demostracion definitiva de son existéncia esperèt fins a 2012-2013[6][7]. Son orbita foguèt caracterizada e sa massa estimada a 2,6 ± 0,9 massas jovianas.

Disc planetari modificar

 
Imatge de la segonda cencha de Fomalhaut (ALMA).

Fomalhaut es enviroutada per lei rèstas d'un disc planetari. Sembla constituït per sièis regions principalas :

  • un disc caud interior de 0,08 a 0,11 ua de l'estela.
  • un disc caud exterior de 0,21 a 0,62 (ò 0,88 a 1,08 ua).
  • una cencha de 8 a 12 ua.
  • un disc de poussa de 35 a 133 ua.
  • una segonda cencha de 133 a 158 ua. De còps dicha cencha de Kuiper de Fomalhaut, aquela region sembla poblada per d'asteroïdes e de cometas qu'intran encara regularament en collision. Aquò entraïna una formacion importanta de poussa que s'obsèrva ben amb lei mejans astronomics modèrnes[8].
  • un disc exterior de 158 a 299 ua.

La preséncia d'autrei planetas dins un tau sistèma es probabla. Pasmens, la poussa complica fòrça l'observacion.

Sistèma estellar modificar

Fomalhaut es lo centre d'un sistèma triple d'estelas que son existéncia foguèt descubèrta en 1938 per Willem Jacob Luyten (1899-1994)[9]. Dichas Fomalhaut B e C, lei doas autreis estelas orbitan a una distància importanta e seis orbitas son mau conegudas.

Fomalhaut B modificar

Article detalhat: TW Piscis Austrini.

Fomalhaut B es l'estela TW Piscis Austrini[10]. Es una estela nana arange de tipe espectrau K4 e una variabla de tipe BY Draconis (per rotacion) que se situa a 0,913 an lutz de l'estela principala. A una massa de 0,73 massa solara. Amb una magnitud aparenta situada en 6,44 e 6,49, es visibla amb un pichon instrument amator dempuei la Tèrra. Leis estimacions de son temps son similaras a aqueu de Fomalhaut e lo pareu es benlèu liat dempuei sa formacion.

Fomalhaut C modificar

Fomalhaut C (ò LP 876-1021), de magnitud aparenta 12,5, es una estela nana roja de tipe espectrau M4[11]. Orbita a 2,51 ans lutz de l'estela principala. En 2013, un disc de poussa freg (24 K) e relativament lusent foguèt descubèrt a son entorn[12].

Observacion modificar

Amb una magnitud aparenta de 1,17, Fomalhaut s'obsèrva sensa dificultat a uelh nus. Situada a una declinason de -30 °, es puslèu visibla dins l'emisfèri sud. Dins l'emisfèri nòrd, pòu s'observar a la fin de l'estiu durant la segonda mitat de la nuech e durant lo periòde ivernenc au començament de la nuech. Es generalament bassa dins lo cèu e la pollucion luminosa pòu geinar son observacion. Un instrument pichon permet d'observar TW Piscis Austrini. En revènge, l'observacion dei detalhs dau sistèma necessita de mejans tecnics fòrça avançats.

Annèxas modificar

Liames intèrnes modificar

Bibliografia modificar

Nòtas e referéncias modificar

  1. ↑ 1,0 1,1 et 1,2 Richard Hinckley Allen, Star Names — Their Lore and Meaning, Dover, 1963, pp. 344–47)
  2. ↑ Eric E. Mamajek, « On the age and binarity of Fomalhaut », The Astrophysical Journal Letters, vol. 754, n° 2,‎ aost de 2012, id. L20, 5 p.
  3. ↑ D. Barrado y Navascues, « The Castor moving group. The age of Fomalhaut and VEGA », Astronomy and Astrophysics, vol. 339, pp. 831-839.
  4. ↑ E. E. Mamajek, « On the Age and Binarity of Fomalhaut », Astrophysical Journal Letters, vol. 754, n° 2, aost de 2012, L20.
  5. ↑ J. P. Anosova, « The dynamical evolution of the nearby multiple stellar systems ADS 48, ADS 6175 (Alpha Geminorum = Castor), Alpha Centauri, and ADS 9909 (Xi Scorpii) », Astronomy & Astrophysics, vol. 252,‎ decembre de 1991, pp. 123–126.
  6. ↑ Thaine Curie et al., « Direct imaging confirmation and characterization of a dust-enshrouded candidate exoplanet orbiting Fomalhaut », The Astrophysical Journal, vol. 760, n° 2,‎ decembre de 2012, id. L32, 6 p.
  7. ↑ Raphaël Galicher et al., « Fomalhaut b : Independent analysis of the Hubble space telescope public archive data », The Astrophysical Journal, vol. 769, n° 1,‎ mai de 2013, id. 42, 12 p.
  8. ↑ B. Acke, M. Min, C. Dominik, B. Vandenbussche, B. Sibthorpe, C. Waelkens, G. Olofsson, P. Degroote, K. Smolders, E. Pantin, M. J. Barlow, J. A. D. L. Blommaert, A. Brandeker, W. De Meester, W. R. F. Dent, K. Exter, J. Di Francesco, M. Fridlund, W. K. Gear, A. M. Glauser, J. S. Greaves, P. M. Harvey, Th. Henning, M. R. Hogerheijde, W. S. Holland, R. Huygen, R. J. Ivison, C. Jean, R. Liseau, D. A. Naylor, G. L. Pilbratt, E. T. Polehampton, S. Regibo, P. Royer, A. Sicilia-Aguilar, B.M. Swinyard, « Herschel images of Fomalhaut. An extrasolar Kuiper Belt at the height of its dynamical activity », Astronomy & Astrophysics, vol. 540, A125.
  9. ↑ Willem J. Luyten, « Note on a possible companion to Fomalhaut and some other pairs of stars », The Astronomical Journal, vol. 47, n° 1090,‎ julhet de 1938, pp. 115-116.
  10. ↑ Philip C. Keenan et Raymond C. McNeil, « The Perkins catalog of revised MK types for the cooler stars », The Astrophysical Journal Supplement Series, vol. 71,‎ octòbre de 1989, p. 245.
  11. ↑ Eric E. Mamajek et al., « The solar neighborhood : XXX. – Fomalhaut C », The Astronomical Journal, vol. 146, n° 6,‎ decembre de 2013, id. 154, 10 p.
  12. ↑ G. M. Kennedy et al., « Discovery of the Fomalhaut C debris disc », Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, vol. 448, n° 1,‎ 11 de febrier de 2014, L96-L100.
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Fomalhaut&oldid=2344078 »