Fernando Arrabal es un escrivan e cineasta nascut l'11 d'agost de 1932 a Melilla (Espanha). Demòra en França dempuèi 1955 ; desterrado es la seuna definicion, que se pòt traduire per mieg expatriat, mieg exilhat.

Realizèt sèt longs metratges. Publiquèt una centena de pèças de teatre, catòrze romans, uèit cents libres de poesia, d'ensags e la seuna celèbra « Letra al general Franco » del vivent del dictator. Son teatre complet es publicat en de lengas nombrosas.

Es cofondador del movement Panique amb Roland Topor e Alejandro Jodorowsky, e Transcendant Satrape del Collègi de Patafisica dempuèi 1990. Pendent lo darrièr mièg sègle quaranta personalitats recebèt aquela distincion, coma : Marcel Duchamp, Eugène Ionesco, Man Ray, Boris Vian, Dario Fo, Umberto Eco et Jean Baudrillard. Amic d'Andy Warhol e de Tristan Tzara, passèt tres ans al grope surrealista d'André Breton.

Biografia modificar

 
Fernando Arrabal, 2012

Aprenguèt de legir e d'escriure a Ciudad Rodrigo (Salamanca) (Prèmi nacional a l'edat de dètz ans), e faguèt sos estudis universitaris a Madrid.

Dins son enfança sofriguèt de la misteriosa disparicion de son paire, condemnat a mòrt pel regim de Franco, puèi escapat en 1941. Pr'amor aquel traumatisme, coma escriguèt lo Prèmi Nobel Vicente Aleixandre, « la coneissença que balha Arrabal es tintada d'una lutz morala que demòra dins la matèria meteissa del seu art ».

Jutjat jos lo regim franquista en 1967 e empresonat a causa de son engatjament politic tre son òbra, e aquò malgrat lo sosten energic de mai d'uns grands escrivans d'alara, de Francés Mauriac fins a Arthur Miller, e una requèsta prèp del tribunal del celèbre romancièr e dramaturg irlandés Samuel Beckett que declarèt alara : « Se fauta i a que siá vista a la lutz del grand merit d'ièr e de la granda promessa de deman es aital pardonada Que Fernando Arrabal siá tornat a la seuna pena. ».

A la mòrt del Franco foguèt del grop dels cinc Espanhòls mai dangeiroses, amb Carrillo, la Pasionaria, Líster e El Campesino. pus tard la democracia en Espanha li permetèt d'aténher una vertadièra reconeissença dins son país natal amb un centenat de distincions que dos prèmis nacionals de teatre. Unas de sas pèças aurà fòrça succès, coma Letra d'amor, amb María Jesús Valdés.

Enfança (1932-1946) modificar

Fernando Arrabal Teràn es lo filh del pintre Fernando Arrabal Ruiz e de Carmen Teràn Gonzàlez. Le 17 de julhet de 1936 al moment del pronunciamiento militar a l'origina de la Guèrra Civila Espanhòla, lo seu paire demorava fidèl a la Republica, e, en consequéncia, foguèt condemnat a mòrt per rebellion militara. Puèi, la pena foguèt commudada en trenta ans de prison. Fernando Arrabal senior passèt per las presons de Santi Espiritu a Melilla, Monte Hacho a Ceuta (ont temptèt de se suicidar), Ciudad Rodrigo e Burgos, fin finala, lo 4 de decembre de 1941, foguèt transferit a l'espital de Burgos, supausat malaut mental. Le 29, Fernando Arrabal senior s'escapèt de l'espital en pijamà, defòra un mètre de nèu recobrissiá los camps. Jamai pus òm aguèt novèlas d'el.

En 1941 fasiá sus estudis au Collègi dels Escolapios de San Antón e mai tard a çò dels Escolapios de Getafe. A aquela epòca Arrabal legiguèt fòrça e menèt d'experiéncias, que pus tard li seràn utilas.

Jovença (1946-1956) modificar

En 1947, sa maire l'obliguèt de seguir de classas preparatòrias per dintrar a l'Escòla Generala Militara, mas Arrabal i assistiguèt pas, pr'aquò qu'en 1949 foguèt enviat a Tolosa (Guipuzcoa) ont estudièt a l'Escola Teoricopractica de l'Industria e del Comèrci del Papièr. Es a aquela epòca, en 1950, qu'escriguèt mai d'unes pèças de teatre uèi ineditas.

En 1951 comencèt de trabalhar a la Papelera Española. Foguèt enviat a Valéncia ont passèt lo bachelierat, puèi a Madrid ont estudièt lo Drech. Pendent aquels ans frequenta l'Ateneo de Madrid e los poètas postistas.

En 1954 anèt a Paris en autostòp per veire «Maire Coratge e sos enfants» de Bertold Brecht (lo Berliner Ensemble se produiguèt dins la capitala). Mai tard, a Madrid faguèt la coneissença de Luce Moreau, la seuna futura femna. En 1955 obtenguèt una borsa de tres meses per estudiar a Paris e pendent aquel temps demorèt al Collègi d'Espanha de la Ciutat universitària. Alara recabussèt de tuberculòsi. Totjorn considerèt aquela malautiá coma una « malurosa sòrt » que li permetèt de demorar definitivament dins la seuna vertadièra patria, aquela de Kundera e de Vives, de Sant Ignaci e de Picasso : l'exili.

Prèmis modificar

E mai que siá un dels escrivans pus controversiats de son epòca, son òbra es reconeguda pertot dins lo mond (Grand Prèmi de Teatre de l'Académie française, Prèmi Nabokov pel roman, « Espasa », « World' Theater », « Pasolini » de cinèma, lo « Mariano de Cavia» de jornalisme, « Alessandro Manzoni » de poesia, etc.).

Foguèt darrièr finalista del Prèmi Cervantes amb lo sosten de Camilo José Cela e José Hierro. Le Mage assegura que foguèt finalista del Nobel, prèmi qu'avián sollicitat l'autor mai d'una institucions e personalitat. Aguèt la Legion d'Onor lo 14 de julhet de 2005, e en 2007 lo títol de Doctor Honoris Causa de l'Universitat Aristòtel (Grècia).

Òbra cinematografica modificar

Romans modificar

Prèmi Nadal del roman (equivalent espanhòl del Goncourt o del Pulitzer) en 1982 per La torre herida por el rayo . Prèmi Nabokov International.

Òbra poetica modificar

Prèmi Alessandro Manzoni de poesia

  • La Pierre de la folie; 1963
  • Cent sonnets; 1965
  • Humbles paradis ; 1985
  • « Liberté couleur de femme ou Adieu Babylone», poèma cinematografic, (Éd. Rougerie, Mortemart). 1993
  • « Lettres à Julius Baltazar », (Éd. Rougerie, Mortemart) 1997.
  • «Diez poemas pánicos y un cuento», (Amphora Nova). 1997

Arrabal publiquèt tanben uèit cents libres de bibliofilia illustrats per Salvador Dalí, René Magritte, Roland Topor, Enrico Baj, Antonio Saura, Alekos Fassianos, etc.

  • 1975 L'odeur de Sainteté", (Éd. Yves Rivière, Paris) amb Antonio Saura.
  • 1980 Cinq sonnets", eaux-fortes, (Éd. André Biren, Paris) amb Julius Balthazar
  • 1991 Sous le flux libertin", (Éd. Robert y Lydie Dutrou, Paris) amb Jean Cortot.
  • 2004 Triptyque", (Éd. Menú, Cuenca) amb Catherine Millet e Michel Houellebecq.
  • 2008 Clitoris" poèma amb 56 traduccions (que la version chèca de Milan Kundera)
  • Fernando Arrabal realizèt una òbra monumentala amb los cinc artistas chinés contemporanèus pus coneguts: Yu Minjun, Wang Guangyi, Zhang Xiaogang, Yan Shaobin et le photographe Wang Quing Song.

Òbra dramatica modificar

Una centena de pèças de teatre publicadas dins lo mond entièr :

  • Le Tricycle; 1953
  • Fando et Lis; 1955,
  • Guernica; 1959
  • La Bicyclette du condamné; 1959
  • Le Cimetière des voitures; 1959,
  • Le Grand Cérémonial; 1963
  • L'Architecte et l'Empereur d'Assyrie; 1966
  • Le Jardin des délices; 1967
  • Le Labyrinthe; 1967
  • L'Architecte et l'Empereur d'Assyrie, 1967
  • Une tortue nommée Dostoïevski; 1967
  • L'Aurore rouge et noire; 1968
  • Bestialité érotique; 1968
  • Le Grand Cérémonial; 1969
  • Cérémonie pour un noir assassiné; 1969
  • ...Et ils passèrent des menottes aux fleurs; 1969
  • Le Ciel et la Merde; 1972
  • Jeunes barbares d'aujourd'hui; 1975
  • La Tour de Babel; 1978
  • Inquisition; 1979
  • Les Délices de la chair; 1984
  • La Traversée de l'empire; 1988
  • La nuit est aussi un soleil; 1990
  • Lettre d'amour; 1999

Arrabal qu'a obtengut dos prèmis nacionals de teatre es a l'ora d'ara lo dramaturg mai jogat.

Pintura modificar

Ensag modificar

  • Carta al General Franco", bilingual Spanish-French ed., Ch. Bourgois, col. 10-18, París, 1972.
  • Le Panique", ed. Union Générale d'Edition, Paris, 1973
  • Sur Fischer: Initiation aux échecs", ed. du Rocher, Monaco, 1974; puis “Fischer, le roi maudit,” Ed. Phi, Luxembourg, 1988.
  • Carta a los militantes comunistas españoles", bilingual Spanish-French ed., Ch. Bourgois, París, 1978.
  • Les échecs féeriques et libertaires": (articles de l'Express), Ed. du Rocher, Monaco, 1980.
  • Carta a los españoles y otras cartas", Murcia, Ed. Godoy, 1981.
  • Carta a Fidel Castro", Madrid, Playor, 1983.
  • Introducción a Feliciano de Silva", Ed. Cátedra, col. Letras Hispánicas, 1986
  • El Greco, le frénétique du spasme", ed. Flohic, Paris, 1991).
  • Goya / Dalí", ed. Spirali-Vel, Milan; Studio di Val Cervo, Rome, 1992.
  • Cartas a Baltazar", versión de F. Torres Monreal, 1993.
  • Genios y figuras", preface by A. Berenguer, Espasa Calpe, 1993.
  • La dudosa luz del día" notes de F. Torres Monreal, Espasa Calpe, 1994.
  • Carta al Rey de España", (Ed. Espasa Calpe, Madrid), 1995
  • Un esclave nommé Cervantès", ed Plon, Paris, 1996;
  • Diccionario pánico", Ed. Escritos, Bruxelles, 1998
  • Lettre à Staline", Flammarion, Paris, 2004.
  • Houellebecq!", éditions Le cherche midi, Paris, 2005.
  • ”El Pánico. Manifiesto para el tercer milenio" (2007)
  • ” Diccionario pánico" (2008)
  • ”Universos arrabalescos" (2009)
  • ” Defensa de Kundera" (2009)


Opèras modificar

  • Apokaliptica", musica de Milo Kelemen
  • L'opéra de la Bastille", musicade Marcel Landowski
  • Guernica", musica de Ostfiend Busing
  • Pic nic im felde ", musica de Constantino Stylianou.
    • Lo 13 de febrièr de 2009: primièra de son operà « Faustbal », musica de Leonardo Balada (1933-) e mesa en scèna dels Comediants de Barcelona.

Referéncias modificar

      • Libres consagrats enterament a l'òbra de Fernando Arrabal:
  • AA.VV., Cahiers du silence Paris, Kesselring, 1977
  • AA.VV., Arrabal en el banquillo, Paris, Ediciones Frente Libertario, 1977
  • AA.VV., Barcarola, no 40. « Especial Arrabal » septiembre 1992.
  • AA.VV., Abil, no 4 «Arrabal en abril », Luxemburgo, julio de 1992
  • AA.VV., Visionnes de Arrabal (coordinada por Vicente Martín), Museo de la ciudad, Valencia *
  • AA.VV., Poésie 1, no 42 : «Fernando Arrabal », Paris, juin 2005.
  • AA.VV., El extramundi .Los Papeles de Iria Flavia, « ARRABAL », Primavera MMV
  • AA.VV., La Ratonera. «F.A. 50 años de exilio decisivo », no 16 enero 2006
  • AA.VV., L’arbre, no 8-9 «Hommage à F.A», mars, 2006.
  • AA.VV., Almunia, °no 6-7 : primavera 2003 : “Fernando Arrabal »
  • AA.VV., Ánfora Nova, no 67-68 «Festival Arrabal », 2006.
  • AA.VV., TROU, n° XVII, 2007. «F.A. j’irai comme un cheval fou ».
  • Aranzueque-Arrieta, Frédéric, Arrabal : la perversion et le sacré: L’architecte et l’empereur d’Assyrie (1967), La charge des centaures (1984) (Paris : L’Harmattan, 2006). ISBN 978-2-296-00189-3
  • Aranzueque-Arrieta, Frédéric, Panique: Arrabal, Jodorowsky, Topor (L'Harmattan, 2008). ISBN 978-2-296-05680-0
  • Arata, Luis Oscar, The festive play of Fernando Arrabal (Lexington: University Press of Kentucky, 1982) ISBN 978-0-8131-1451-4
  • Berenguer, Ángel . «Cronobiografía de Fernando Arrabal», Cátedra (1977). ISBN 978-84-376-0100-7.
  • Berenguer, Joan P., Bibliographie d’Arrabal : entretiens avec Arrabal : plaidoyer pour une différence, Presses universitaires de Grenoble, 1979.
  • Bishop, Tom, The Architect and the Emperoro of Asiría, 1974, Grove Press New York
  • Bishop Helen Gary Garden of Delights, New York, Grove Press, 1974.
  • Cantalapiedra Erostarbe y F. Torres Monreal : “El teatro de vanguardia de F.A.” Kassel, D. Éd. Reicheberg 1977.
  • Celli, Renata, “I’Il romanzo di F.A.” Milano, Ligue.
  • Chesneau A y Berenguer A. “Plaidoyer pour une différence”, P.U. de Grenoble, 1978.
  • Chesneau, «Decor et Decorum», Quebec Éd. Naaman
  • Daetwyler Jean Jacques “Arrabal” Lausanne, Ed; L’âge de l’Homme”, 1975.
  • Donahue, Thomas John, The theater of Fernando Arrabal: A garden of earthly delights (New York: New York University Press, 1980) ISBN 978-0-8147-1771-4
  • Emili Ennio, Teatro di Arrabal Tristre, Éd. Umana, 1973
  • Gille, Bernard, Arrabal, Paris, Éd. Seghers, 1970
  • Glbota, Ante “Arrabal Espace”, Paris, PAC : 500 pàginas de gran formato y 2500 fotografías.
  • Golen Laura P. “The novels of F.A.”, N.Y. Rutgers.
  • Kreis, Karl-Wilhelm, Zur Ästhetik des Obszönen: Arrabals Theater und die Repressive Sexualpolitik des Franco-Regimes (Hamburg: Krämer, 1989) ISBN 978-3-926952-20-2
  • Podol, Peter L., Fernando Arrabal (Boston: Twayne Publishers, 1978) ISBN 978-0-8057-6340-9
  • Premer-Kayser, Bertie, Das dramatische Werk des Spaniers Fernando Arrabal: Untersuchung der inhaltlichen und formalen Entwicklung, der psychischen und politischen Tendenzen (Frankfurt: Puppen & Masken, 1984) ISBN 978-3-922220-25-1
  • Rabassó, Carlos A., Teatrilogía del vanguardismo dramático : aproximaciones hermenéutico-fenomenológicas al teatro español contemporáneo (Barcelona: Éditorial Vosgos, 1993) ISBN 978-84-346-0415-5
  • Raymond-Mundshau, Françoise, Arrabal, 1972, col. Classiques du Modèl:XXe siècle.
  • Regio Capello, Il Teatro di F.A. Roma, Éd. Umana 1967
  • Schiffres, Alain, “Entretiens avec Arrabal”, Paris, Pierre Belfond, 1969
  • Steen, Maris, “El humor en la obra de F.A.” Madrid, Éd. Playor, 1968.
  • Tallgren, Viveca, El temor al dios Pan : reflexiones sobre la recepción de algunas obras de Fernando Arrabal (Zaragoza: Libros del Innombrable, 2005) ISBN 978-84-95399-61-8
  • Torres Monreal, Francisco, “El cine de Arrabal”: Murcia, 1999.
  • Torres Moreal, Francisco. “Teatro completo de Fernando Arrabal” (dos volúmenes, 2380 páginas y un cuaderno de fotografias), Espasa Calpe (col. Clásicos Castellanos), 1997 y Everest 2009. T
  • Trecca, Simone, La parola, il sogno, la memoria : El laberinto (1956) di Fernando Arrabal (Pisa: ETS, 2005) ISBN 978-88-467-1262-2
  • Zigrino, Damiano Augusto, Il teatro di Fernando Arrabal (Città di Castello: Edimond, 2008) ISBN 88-500-0382-X
  • Centenares de académicos y universitarios (y entre ellos el catedràtico Francisco Torres Monreal) han analizado también los últimos y más productivos años de la creatividad arrabaliana.
  • "Second Ruy Lopez Chess Festival", ChessBase News, 13 April 2008, http://www.chessbase.com/newsdetail.asp?newsid=4566, retrieved on 14 April 2008 (photos and discussion of Arrabal's interest in chess. N.B. the biographical details in this article were copied from Wikipedia)

Ligam extèrne modificar

Nòtas modificar

<references>