Òrtols es una montanha (512 m) de Lengadòc situada subre la comuna de Valfaunés (Erau), a aperaquí 20 km au nòrd de Montpelhièr, tot prèp dau puòg de Sant Lop. Es constituida per la fractura dau plan de Pompinhan.
Bauç de calcari dau cretacèu aparegut per diaclasi e afondrament dau plan de Pompinhan (patus) entre Òrtols e lo puòg de Sant Lop.
La bauma d'Òrtols : una sosta neandertalianamodificar
La bauma d'Òrtols foguèt un refugi pels òmes de Neandertal, i a entre 60 000 e 30 000 ans. La furgada de son pòrge, mostrèt una estratigrafia de mantun mètres. Aquela recerca, menada per una còla pluridisciplinària balhèt d'informacions sul clima, la fauna e la flòra contemporanèas dels òmes qu'abandonèron sul site una abondanta industria mosteriana (puntas, lamas, rascladors…) e fòrça ossaments (un centenat de pèças, amb nombroses caisses e mandibulas).